ekonomi okumaları: Çıplak Ekonomi: Küresel Ekonomiyi Eğlenceli Bir Dille Okumak- Charles Wheelan
kitabın yazarı Charles Wheelan, Northwestern Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olmasının yanında Economist dergisinin de muhabirlerinden biridir. bu ona onun tabiriyle bilimin kasvetli yanını ortadan kaldırmaya imkan tanımaktadır. piyasanın tüm kötülüklerin anası olarak gösterildiği bu dönemde Wheelan, piyasa ekonomisine tarafsız bir bakış açısıyla yaklaşır. oldukça nesnel bir yaklaşım sergileyen Wheelan, nesnellikten ödün vermeden karmaşık bilim kitaplarına bir alternatif okuma üretir. kitap için serbest piyasa felsefesinin önemli bir savunması denebilir. Wheelan’ın Çıplak Ekonomi kitabı en temelinde küresel ekonominin anlaşılmaz görünen yüzünün eğlenceli bir dille okunabileceğini kanıtlamayı amaçlıyor. ekonomiyi anlamaya çalıştığınızda, özellikle küresel ekonomiyi anlamaya çalıştığınızda okuduğunuz kitaplar ekonomi yazınının cebirsel manipülasyonlarına ve karmaşık grafiklerine tabidir. ekonomi ise günlük hayatla çok ilgili ve oldukça yalın davranış ve olaylardan doğar. Wheelan ekonomi kitaplarının gözardı ettiği bu yalınlığı yakalayarak ekonomiyi günlük hayat ile ilgili bir pencereden ele alıyor. böylelikle hem dengeli hem de kapsamlı bir şekilde ekonomiyi anlatan Wheelan, ekonomi için okunabilir bir kılavuz da armağan etmiş oluyor. kitabın ilk kısmına bakıldığında kapitalizm piyasasını, piyasanın toplumun hepsi için olmasa bile büyük bir çoğunluğu için nasıl bir hayat standardı belirlediğini anlatıyor. ayrıca kitap devlet-ekonomi ilişkisi, teşvik-piyasa ilişkisi gibi ilişkileri bolca örneklendirerek okuyucuya açıklıyor. ülkeler arasındaki refah uçurumu nereden kaynaklanıyor, ekonomi politika hakkında bize ne söylüyor gibi temel sorulara cevap bulabileceğiniz ve ekonominin kasvetli yüzüyle tanışacağımız eser “2050’de hayatımızda neler değişebilir, ekonomi bizi nasıl etkileyecek” tarzındaki sorularıyla son buluyor.
‘’Piyasa ekonomisi aynı zamanda ahlak dışıdır. Ahlaksız değil sadece ahlakla ilgisizdir. Piyasa, kıtlığı ödüllendirir ki doğası gereği bunun değerle hiçbir ilgisi yoktur. Elmasın karatı binlerce dolar değerindedir ama su (musluktan içmeyi göze alabiliyorsanız) neredeyse bedavadır. Gezegende hiç elmas olmasaydı biraz rahatsızlık duyabilirdik ama su olmasaydı ölürdük. Piyasa, ihtiyacımız olan unsurları değil, satın almak istediklerimizi üretir. Bu kritik bir ayrımdır.’’
kitap yöntem açısından bir bilim kitabı olmaması gerekçesiyle derin bir eleştiriye alan açmaz. tahlil grubunun daha önce kritik ettiği kitaplar çok daha derinlikli olduğundan bu kitaptaki kavram ve tartışmalar daha yüzeysel kaldı. cevap aradığı soruların her biri oldukça genel ve cevaplanması zor sorulardır. daha spesifik sorular ve yaklaşımlar kitabı daha anlaşılır olmasından ödün vermeden daha derinleştirebilirdi. kitaba dair yapılacak en büyük eleştiri yazardan daha çok kitabın Türkiye’deki yayıncısı olan Pegasus Yayınları’na yapılabilir. kitap yazım kuralları açısından oldukça problemli bir içeriğe sahipti. çevirinin kalitesiz olduğu gerçeği kitabın okunması sırasında yaşanan bir diğer zorluktan biriydi. özellikle oldukça kolay ve anlaşılır bir anlatıma sahip olan böyle bir kitapta çevirinin daha kaliteli olması kaçınılmazken yayınevinin bu konuda gösterdiği özensizlik hayret verici olarak değerlendirilebilir. yayınevleri kitap yayım aşamasında birçok editörlük süreçleri ile var olan hata ve eksiklikleri gidermek için çaba sarf ederler. Pegasus’un bu konudaki özensizliği gözle görülür düzeyde oldukça açıktı. bu problem tahlildeki okuyucularımızın her birinin okuma kalitesini ve keyfini önemli düzeyde olumsuz etkilemiştir. Kitabın biçimsel ve yazın problemleri tahlilde içerik tartışmalarının önüne geçti. tüm bunları dikkate alarak kitaba genel bir bakış ile bakarsak içerik itibariyle doyurucu ve anlaşılır olması kitabın en büyük avantajlarından iken kitabın Pegasus Yayınları editörlüğünde birçok eksik ve hata ile yayınlanması ise en büyük dezavantajı olarak karşımıza çıkar.
sonuç olarak yayınevinin tüm özensizliğine rağmen yazarın kavram ve soruları açıklamaktaki ve okuyucuya nesnel bir tablo sunmaktaki başarısı yadsınamaz. raporu Wheelan ‘ın şu mesajıyla bitirmek istiyorum:
“Econ 101'in üzücü ironisi, yaşamın her alanında ekonomi varken öğrencilerin sıkıcı, ezoterik derslerden çok sık muzdarip olmalarıdır. Ekonomi; (değindiklerimizden birkaçını saymak gerekirse) zenginlik, yoksulluk, cinsiyet ilişkileri, çevre, ayrımcılık ve politika hakkında içgörü sunar. Bu nasıl ilginç olmasın?”
Hazırlayan: Elif Hüsna Aykun
Kaynaklar:
Pongracic, I. (2004). Naked Economics: Undressing The Dismal Science. By Charles Wheelan. New York: W.W. Norton, 2002. The Quarterly Journal of Austrian Economics, 7(1), 91–93.
Wheelan, C. (2015). Çıplak Ekonomi: Küresel Ekonomiyi Eğlenceli Bir Dille Okumak. İstanbul: Pegasus Yayınları.
